قانون مالیات بر ارث

هرگاه در نتیجه فوت شخصی اعم از فوت واقعی یا فرضی اموالی از متوفی باقی بماند مشمول مالیات بر ارث خواهد بود. (فوت فرضی یعنی مثلاً مدت مدیدی فردی مفقودالاثر گردد.) وراث برای استفاده از حقوق مالی و اموال باقیمانده از متوفی نظیر حقوق بازنشستگی و دیه و همچنین انجام هرگونه نقل و انتقال یا ثبت اموال حقوقی و برداشت از حسابهای بانکی متوفی ملزم به ارائه گواهی حصر وراثت و گواهینامه واریز مالیات بر ارث می باشند.

شرح مواد این قانون در ادامه مطلب

وراث از نظر قانون مالیاتهای مستقیم

 ماده 18 قانون مالیاتهای مستقیم –وراث از نظر این قانون به سه طبقه تقسیم می شوند:

1- وراث طبقه اول که عبارتند از: پدر، مادر، اولاد و اولاد اولاد

2- وراث طبقه دوم که عبارتند از: اجداد، برادر، خواهر و اولاد آنها

3- وراث طبقه سوم که عبارتند از: عمو، عمه، دایی، خاله و اولاد آنها

(زن یا شوهر با تمام طبقات فوق ارث می برند.)

اموال مشمول مالیات بر ارث

 ماده 19 قانون مالیاتهای مستقیم –اموال مشمول مالیات بر ارث عبارتند از کلیه ماترک متوفی واقع در ایران یا خارج از ایران اعم از منقول و غیرمنقول ، مطالبات قابل وصول و حقوق مالی پس از کسر هزینه کفن و دفن در حدود عرف و عادت و واجبات مالی و عبادی در حدود قواعد شرعی و دیون محقق متوفی.

تبصره : بدهی که متوفی به وراث خود دارد در صورتی که مستند به مدارک قانونی بوده و اصالت آن مورد تائید هیئت حل اختلاف مالیاتی قرار گیرد قابل کسر از ماترک خواهد بود . در مورد مهریه و نفقه ایام عده تائید هیئت مذکور لازم نیست و در مورد وراث طبقه دوم و سوم کسر دیون منوط به آن است که متوفی تا تاریخ فوت خود دارای وراث از طبقه ماقبل حسب مورد بوده است .

چنانچه وراث طبقه اول متوفی جهت انجام هزینه های ضروری از قبیل کفن و دفن و مراسم ترحیم نیاز به برداشت وجه نقد از حساب بانکی متوفی داشته باشند، بانکها می توانند پس از احراز هویت کامل وراث حداکثر تا مبلغ 10.000.000 ریال بطور علی الحساب بدون ارائه گواهی واریز مالیات بر ارث پرداخت نمایند.

نرخ مالیات بر ارث نسبت به سهم الارث

 ماده 20 قانون مالیاتهای مستقیم –نرخ مالیت بر ارث نسبت به سهم الارث وراث به شرح زیر است:

شرح	طبقه اول	طبقه دوم	طبقه سوم
تا مبلغ 50.000.000 ریال	5%	15%	35%
تا مبلغ 200.000.000 ریال نسبت به مازاد 50.000.000 ریال	15%	25%	45^
تا مبلغ 500.000.000 ریال نسبت به مازاد 200.000.000 ریال	25%	35%	55%
نسبت به مازاد 500.000.000 ریال	35%	45%	65%

‌از سهم الارث هریک از وراث طبقه اول مبلغ سی میلیون (000 000 30) ریال به عنوان معافیت کسر و مازاد به نرخ‌های مذکور مشمول مالیات‌می‌باشد. معافیت مذکور برای هر یک از وراث طبقه اول که کمتر از بیست سال سن داشته یا محجور یا معلول از کار افتاده باشند مبلغ پنجاه میلیون(000 000 50) ریال خواهد بود.

لازم به ذکر است، وراث طبقه دوم و سوم مشمول معافیت نیستند. البته نرخ های مالیاتی تصاعدی اند و هر ورثه فقط باید از یک معافیت استفاده کند.

وجود مالیات بر ارث در صورت وجود وصیت نامه

اموالی که به موجب وصیت به وراث تعلق می گیرد، زمانی مشمول مالیات خواهد شد که وصیت با فوت موصی قطعی شده باشد. البته هر فرد مسلمان تنها می تواند تا یک سوم اموال خود را به موجب وصیت نامه عادی یا رسمی به شخص دیگری واگذار کند. چنانچه بیش از ثلث اموال مورد وصیت قرار گیرد، باید همه وراث وصیت نامه مزبور را تأیید و حکم تنفیذ از سوی دادگاه صادر گردد.

اموالی که از شمول مالیات بر ارث خارج است

وجوه بازنشستگی و وظیفه و پس انداز خدمت و مزایای پایان خدمت، مطالبات مربوط به خسارت اخراج، بازخرید خدمت و مرخصی استحقاقی استفاده نشده، بیمه عمر، خسارت فوت ، دیه.

هشتاد درصد اوراق مشارکت و سپرده های متوفی نزد بانکهای ایرانی و شعب آنها در خارج از کشور و موسسه های اعتباری مجاز.

پنجاه درصد ارزش سهام متوفی در شرکتهایی که سهام آنها طبق قانون مربوط در بورس پذیرفته شده باشد.

چهل درصد ارزش سهام یا سهم الشرکه متوفی در سایر شرکتها

چهل درصد ارزش خالص دارایی متوفی در واحدهای تولیدی، صنعتی، معدنی و کشاورزی .

وظیفه وراث

 ماده 26 قانون مالیاتهای مستقیم –وراث (منفرداً یا مجتمعاً) یا ولی یا امین یا قیم یا نماینده قانونی آنها مکلفندظرف شش ماه از تاریخ فوقت متوفی اظهارنامه ای روی نمونه مخصوصی که از طرف سازمان امور مالیاتی کشور تهیه می شود حاوی کلیه اقلام ماترک با تعیین بهای زمان فوت و تصریح مطالبات و بدهی هایی که طبق مقررات این فصل قابل احتساب هستند به ضمیمه مدارک زیر به اداره کل امور مالیاتی صلاحیت دار تسلیم و رسید دریافت دارند.

صدور گواهی تصدیق انحصار وراثت

مرجع صلاحیت دار جهت صدور گواهی دادگاهی است که آخرین محل سکونت متوفی بوده است. مطابق ماده ۲۰ قانون آیین دادرسی مدنی دعاوی راجع به ترکه متوفی در دادگاه محلی اقامه می شود که آخرین اقامتگاه متوفی در ایران،آن محل بوده و اگر آخرین اقامتگاه متوفی معلوم نباشد رسیدگی در صلاحیت دادگاهی است که آخرین محل سکونت متوفی در ایران در حوزه ی آن بوده است.بنابراین اگر شخصی در طول زندگی خود در شهرهای مختلفی سکونت داشته باشد وبرای مثال آخرین محل سکونت وی مشهد باشد،در صورت فوت دادگاه مشهد صلاحیت صدور گواهی انحصار وراثت را خواهد داشت هر چند که شخص در شهر دیگری فوت نموده باشد یا اموال وی در نقطه دیگری قرار گرفته باشد.

همچنین اداره امور مالیاتی صلاحیت دار در مورد ارث , اداره امر مالیاتی است که آخرین اقامتگاه قانونی متوفی در محدوده آن واقع بوده است و اگر متوفی در ایران مقیم نبوده , اداره امور مالیاتی مربوط در تهران خواهد بود .

اشخاص صلاحیت دار جهت تقاضای گواهی انحصار وراثت : وراث متوفی و یا سایر اشخاص ذی نفع می توانند از دادگاه، تقاضای صدور تصدیق انحصار وراثت نمایند.نکته قابل توجه اینکه چنانچه وراث و یا اشخاص ذی نفع متعدد باشند نیازی به درخواست همگی آنها نمی باشد واقدام یک نفر از افراد فوق الاشاره جهت تقاضا کفایت می نماید.

مدارک موردنیاز

 1- رونوشت یا تصویر گواهی شده کلیه اوراقی که مثبت حق مالکیت متوفی نسبت به اموال و حقوق مالی بشود.

ملک: سند مالکیت، گواهی پایان کار ساختمان یا قبض پرداخت عوارض نوسازی.

اتومبیل : سند مالکیت

محل کسب: سند مالکیت یا سند اجاره و پروانه کسب

سهام شرکت: برگه سهام و مدارک متعلق به شرکت

اسناد مربوط به وجوه نقد نزد بانکها و موسسات اعتباری و سپرده گذاریها

2- رونوشت یا تصویر گواهی شده اسناد مربوط به بدهی و مطالبات متوفی

3- درصورتی که اظهارنامه از طرف وکیل یا قیم یا ولی داده شود رونوشت یا تصویر گواهی شده وکالت نامه یا قیم نامه

4- رونوشت یا تصویر گواهی شده آخرین وصیت نامه متوفی اگر وصیت نامه موجود باشد.

5- گواهی فوت

6- تصویر شناسنامه کلیه وراث و متوفی

نکات قابل توجه در تصدیق انحصار وراثت:

۱ــ در صورتی که در زمان فوت نطفه ای منعقد شده باشد،جنین نیز جزء وراث قرار می گیرد ومی بایست در دادخواست مربوط قید شود.

۲ــ در تصدیق انحصار وراثت به درخواست ورثه، دادگاه حصه هر یک از ورثه را معین می نماید.

۳ــ در صورتی که برای محجور قیم معین نشده ،دادستان می تواند بنام محجور به درخواست تصدیق انحصار وراثت اعتراض نماید.

۴ ــ در صورتی که بهای ترکه بیش از 30 میلیون ریال نباشد،دادگاه بدون انتشار آگهی به ادله درخواست کننده رسیدگی ودرخواست صدور گواهی حصر وراثت را حسب اقتضای دلایل قبول یا رد می کند.

۵ ــ رأی دادگاه دایر بر درخواست تصدیق قابل پژوهش و فرجام است.

گواهینامه تسلیم اظهارنامه مالیات بر ارث

 ماده 28 قانون مالیاتهای مستقیم –مشمولین مالیات بر ارث مکلفند مالیات متعلق را براساس اظهارنامه تا سه ماه پس از انقضای مهلت تسلیم اظهارنامه به رسم علی الحساب پرداخت و رسید دریافت دارند.

روش محاسبات مالیات بر ارث

پس از تکمیل پرونده، اموال منقول و غیرمنقول متوفی بر اساس مدارک موجود و به نرخ روز توسط مأموران تشخیص مالیات قیمت گذاری می شود. سپس با کسر بدهی های مورد قبول متوفی مانند مهریه همسر، بدهی به بانک ها و مؤسسات دولتی و غیردولتی، هزینه های کفن و دفن و غیره، ماترک خالص تعیین می گردد.

مأخذ ارزیابی املاک اعم از عرصه یا اعیان، ارزش معاملاتی ملک و چنانچه برای مورد معامله ارزش معاملاتی تعیین نشده باشد ارزش معاملاتی نزدیک ترین محل مشابه در زمان فوت بوده مأخذ ارزیابی سایر اموال مالی متوفی ارزش روز آنها در تاریخ فوت خواهد بود.

اثاث البیت محل سکونت از نظر مالیاتی جزء ماترک متوفی محسوب نخواهد شد.

گواهینامه واریز مالیات بر ارث

 ماده 35 قانون مالیاتهای مستقیم –ادارات ثبت اسناد و املاک موقعی که مال غیرمنقول را به اسم وراث یا موصی له ثبت می نمایند، همچنین کلیه دفاتر اسناد رسمی در موقعی که می خواهند تقسیم نامه یا هر نوع معامله وراث راجع به ماترک را ثبت کنند، باید گواهی نامه اداره امور مالیاتی صلاحیت دار را مبنی بر عدم شمول مالیات یا این که مالیات متعلق کلا پرداخت یا ترتیب یا تضمین لازم برای پرداخت آن داده شده است مطالبه نمایند و قبل از ارائه این گواهی نامه مجاز به ثبت نیستند.

عدم استطاعت وراث در خصوص پرداخت مالیات بر ارث

در صورتی که وراث قادر به پرداخت تمام یا قسمتی از مالیات خود نباشند، سازمان امور مالیاتی می تواند با اخذ تضمین معتبر تا مدت سه سال مالیات متعلقه را تقسیط نماید یا به آنان مهلت دهد. در نهایت، اگر تقسیط نیز برای وراث مقدور نباشد، سازمان امور مالیاتی می تواند طبق ماده 41 قانون مالیات های مستقیم یکی از اموال مرحوم را با توافق وراث به جای مالیات قبول کند.

مودیان مالیاتی باید توجه داشته باشند که به اِزای هر ماه تأخیر در پرداخت مالیات، جریمه ای معادل 5/2 درصد مالیات به آنان تعلق می گیرد. همچنین اگر اظهارنامه مالیات بر ارث خارج از موعد قانونی تسلیم شود، یا وراث اموالی را کتمان نمایند، معادل 5 درصد ارزش اموال اظهار نشده مشمول جریمه می شوند. بنابراین توصیه می شود که ورثه حتی الامکان در کوتاه ترین مدت مالیات خود را پرداخت کنند، چرا که براساس مقررات جاری، در صورت خوش حسابی 80 درصد از کل جرایم وراث بخشیده می شود. بنابراین به منظور جلوگیری از افزایش جریمه، حتی در موارد اختلاف و اعتراض بهتر است که وراث مبالغی بابت علی الحساب مالیات پرداخت نمایند.

مراجع حل اختلاف

 اولین مرجع برای رفع اختلاف بین وراث و مأمور تشخیص مالیاتی پس از صدور برگ تشخیص مالیات و ابلاغ آن، رئیس اداره امور مالیاتی ذیربط است. وراث ظرف سی روز از تاریخ ابلاغ برگ تشخیص مالیات می توانند به وی مراجعه و با ارائه دلایل و اسناد و مدارک لازم کتبا تقاضای رسیدگی کنند، رئیس اداره امور مالیاتی ظرف مدت سی روز موضوع را رسیدگی و در صورت موثر بودن مدارک، درآمد مشمول مالیاتی مورد مطالبه از سهم الارث را تعدیل خواهد نمود. در غیر این صورت پرونده به هیأت حل اختلاف مالیاتی ارجاع داده خواهد شد و رأی هیأت با اکثریت آرا قطعی و لازم الاجرا است.

ماده 37 قانون مالیاتهای مستقیم – در صورتی که پس از قطعیت مالیات اسناد و مدارک تازه ای مربوط به بدهی متوفی یا عدم تعلق دارایی به وی ارائه گردد و در محاسبه مالیاتی موثر باشد پرونده امر جهت صدور رأی مقتضی به هیأت حل اختلاف مالیاتی ارسال و طبق رأی هیأت اقدام خواهد شد.